Karakteristike i značaj lebdećeg živog svijeta u moru - morski planktonOvdje želim dati kratak osvrt na karakteristike i značaj lebdećeg živog svijeta u moru, planktona.
Lebdeći živi svijet mora čine mikroskopski sitni, ali ekološki važni živi organizmi.Istraživanje planktona zahtjeva multidisciplinaran rad. Pored biologije organizama potrebno je poznavati niz hemijskih i fizičkih parametara, jer jedino sintezom tih podataka možemo objasniti kompleksnu dinamiku procesa koji su od velike važnosti za čitav živi svijet u moru.Prvu kariku u lancu produkcije organske materije i ishrane u moru čini biljni plankton–Fitoplankton.Jednoćelijske alge fotosintetski(uz sunčevu energiju) stvaraju organsku materiju, a pri tome se osloba|a kiseonik. Procjenjuje se da oko 80% svjetske godišnje proizvodnje kiseonika potiče od biljnog planktona u morima i okeanima. Za razvoj fitoplanktona posebnu važnost imaju neorganske soli azota i fosfora (fosfati,nitrati,nitriti).
Životinjski plankton–Zooplankton hrani se fitoplanktonom i tako čini prvu kariku u lancu ishrane u moru, to je tzv. herbivorni plankton, a ima u zooplanktonskoj životnoj zajednici mnogo vrsta koje se hrane sitnijim organizmima životinja u planktonu i to je karnivorni zooplankton.
Zooplankton sačinjava energetski izvor u obliku hrane za više životinjske organizme, ribe i na kraju i čovjeka kao najvišeg člana velike "piramide" ishrane.
Veličina planktona varira od nekoliko mikrona(nanoplankton,protozoa, do nekoliko metara,lanci Sifonofora i Salpi).
U Jadranskom moru postoje prolećni i jesenji maksimum razvoja fitoplanktona i zooplanktona, dok je u međuvremenu naglašenija faza bakterijske aktivnosti.
Pored vremenske dinamike ovih komponenata bioprodukcije koje možemo pratiti u ciklusima od jednodnevnih do višegodišnjih.Postoji prostorna dinamika i to kako u vertikalnom, tako i u horizontalnim smislu.
Veći dio zooplanktona cijeli životni ciklus provodi lebdeći u moru, dok manji dio zooplanktona lebdi samo dio svog životnog ciklusa, a onda se spušta na dno mora.To su, uglavnom jaja i larve životinja koje žive kao mobilni ili sesilni organizmi.
Značajne su razlike između planktona koji se nalazi uz obalu (neritički plankton) i onoga na otvorenom moru (okeanski plankton). Planktonski organizmi obalnog mora podnose više oscilacije temperature i saliniteta.
Fitoplankton je prisutan samo u površinskom sloju mora do dubine 200m(EUFOTIČKA ZONA) gdje se odvija fotosintetički proces u moru–primarna produkcija organske materije.
Zagađivanjem mora različitim zaga|ujućim materijama, posebno onim koje povećavaju količinu hranljivih soli fosfora i azota (fosfati i nitrati,P–PO4 i N–NO3, N–NO2) dolazi do intezivne degradacije organske materije u moru i vrlo velike potrošnje kiseonika, nakon čega mogu nastati anaerobni uslovi u djelovima mora (obalnog pretežno) u kojima opstaju samo anaerobne bakterije koje proizvode sumporvodonik (H2S) i tada u takvim uslovima ostali živi organizmi ugibaju.
Zagađivanjem mora, prirodni mehanizmi toka materije i odnosi u trofičkim nivoima pelagičnog živog svijeta se u mnogo čemu komplikuju, zato je teško predvidjeti posledice i brzinu ponovnog uspostavljanja ravnoteže, tim više što mnogi ekološki mehanizmi nijesu niti u normalnim uslovima još poznati.
Za vrijeme viših ljetnjih temperatura može se pojaviti "cvatnja mora" (Red tide) u kojem mogu biti prisutni predstavnici vrsta koje luče vrlo toksične metabolite i koji mogu prouzrokovati trovanje i uginuće riba, školjki, pa i čovjeka.mehanizam nastajanja ove pojave detaljno je istraživan u Kaštelanskom zalivu, gdje su razmotrene i neke pojave kod kopepoda u drastično izmijenjenim uslovima morske sredine (M a r a s o v i ć et al.1994;V u k a n i ć et al.1979). Prema tome povećanje bioprodukcije u nekim zalivima uz već spomenutu smanjenu količinu O2 pri dnu, zbog obilnih dotoka otpadnih voda, čini se samo prividno korisno. Na osnovu ovoga kratko iznesenog opisa može se zaključiti da je istraživanje različitog živog svijeta u moru, posebno planktona, naročito u obalnim područjima, od najveće važnosti za očuvanje i unapređenje mora kao prirodnog resursa(ribarstvo i marikultura) jer je obalni pojas mora najbliže čovjeku i od njega ima najviše koristi.Međutim, ekološke zakonitosti koje vladaju u obalnom moru čovjek može najlakše i najbrže poremetiti.Unošenje zaga|ujućih materija u more najprije se reflektuje se uz ostale promjene i na biodiverzitet u planktonskoj zajednici, pa je on dobar indikator ekološki čiste morske sredine.
Vera
